Roger en Wilma Breemen zijn beiden 51 jaar en al achttien jaar bij elkaar. Roger is laaggeletterd. Zijn echtgenote Wilma is taalvrijwilliger bij Schunck (koken met letters, taalhuis, taalcafé).
Roger is sinds een jaar taalambassadeur. Door (Schunck/de Stichting ABC) wordt je gevraagd of je naar buiten wil treden om te vertellen wat het in de praktijk betekent om laaggeletterd te zijn. Bijvoorbeeld door het geven van interviews of andere optredens. Dat doet Roger graag en altijd met veel plezier. Het beter leren lezen en schrijven
heeft zijn blik op zijn wereld enorm vergroot. Ooit was zijn grote droom het starten van een eigen autobedrijf. Dat leek hem een mooie baan. Vanwege zijn laaggeletterdheid kwam daar niets van terecht. Dat was een enorme domper waar hij zich bij heeft neergelegd. Auto’s zijn nog steeds zijn hobby (modelbouw). Op zijn eigen manier geeft hij invulling aan zijn passie.
Ondanks het feit dat het voor Roger ingewikkeld is om te lezen en schrijven heeft hij zijn rijbewijs weten te behalen. Bloed, zweet en tranen koste het hem om het theorie examen te bemachtigen. Vier keer zakte hij hiervoor maar de aanhouder wint en de vijfde keer lukte het wèl. Geen pen of papier kwamen eraan te pas. Het examen werd mondeling afgenomen. Met het praktijkexamen had hij geen probleem. Dat lukte al direct de eerste keer. Hoe gaat het dan als je borden moet lezen? Gebruik je daarvoor navigatie? Nee, die gooit hij het liefste het raam uit want ook daar moet je van alles ingeven. Enthousiast vertelt hij over hoe het in het begin met autorijden ging. De eerste keer wilde hij naar de RAI in Amsterdam. Hij wist hoe je het ‘korte woordje’ RAI schreef. Drie letters. Hoe makkelijk wil je het hebben? Maar hoe je Amsterdam schreef wist hij niet. Zijn moeder heeft het hem wel vijf keer laten zien. In korte stukjes. De heenweg ging perfect. Maar toen moesten ze weer terug. Samen met de tweelingbroer van Roger en hun oudere broer (allen laaggeletterd) gingen ze op pad. Op het verkeersbord dacht hij Heerlen te lezen (er stond Haarlem) maar herkenningspunten onderweg bleven uit. Toen is hij gestopt bij een tankstation om de weg te vragen. Dan moet je uitleggen dat je niet kunt lezen of schrijven en wordt het heel moeilijk. Toch heeft iemand het voor hem opgeschreven en uitgelegd compleet met een pijltjestekening. Uiteindelijk hebben de broers 5 uur over de terugweg gedaan. Een overwinning!
Drie laaggeletterde broers in een gezin. Hoe wordt hiermee omgegaan en wat heeft de school hiermee gedaan? Werd het verder opgepikt?
Nee, vanaf de kleuter- en lagere school werden de broers al flink gepest. Op de vervolgopleidingen ook. Eigenlijk was het op alle scholen raak en moesten ze altijd knokken. Letterlijk en figuurlijk. Wat deden leerkrachten hiermee? Niets. Dat pesten gaat op een hele linke manier. Ze weten je uit de tent te lokken. Als je erop ingaat, en dat doe je als het pesten constant doorgaat, ben jij de boosdoener. Op een gegeven moment hadden hij en zijn broers helemaal geen zin meer om naar school te gaan school. Ze gingen wel maar gooiden er met de pet naar. Hoe het mogelijk is dat je overgaat terwijl je niet goed kan lezen en rekenen weet hij niet meer. De herinneringen aan school heeft hij diep weggestopt. Wilt hij het liefste helemaal vergeten. Het was een afschuwelijke tijd en doet pijn. Het was ook geen reguliere school maar ZMLK (Zeer Moeilijk Lerende Kinderen) onderwijs. Kinderen werden aan hun lot overgelaten. Tegenwoordig wordt dat heel anders opgepakt hoewel laaggeletterdheid nog steeds een probleem is.. Zijn vader en moeder hadden geen problemen met lezen en schrijven. Vreemd vind hij het dat zijn ouders niet meer met de laaggeletterdheid van hun kinderen hebben gedaan. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de grootte van het gezin van 16 kinderen. Moeder kwam er jong alleen voor te staan te staan (vader is overleed toen Roger twaalf was). Hij weet ook niet of de andere kinderen in het gezin kunnen lezen en schrijven. Zo’n contact heeft hij niet met zijn familie. Drie kunnen het in ieder geval niet.
Via school ging Roger op zijn vijftiende naar een stageplek. Op zijn zeventiende zei hij de school officieel vaarwel en startte hij als hovenier. School zorgde voor werk. Je wordt gestuurd. Als het niet bevalt kaart je het aan. In de praktijk gebeurt dat natuurlijk niet zo gauw. Tijdens het werken als hovenier speelde de laaggeletterdheid geen rol. Je hoefde geen bomen, planten of struiken te kennen. Materiaalkennis was genoeg. Dat bestond uit het herkennen van een steekschop, een platte schop en een gaffel. Maar ook op het werk was het leven, net als op school, lang niet altijd makkelijk. Het pesten heeft een grote impact op de rest van je leven. Het zorgt ervoor dat je wantrouwend bent en altijd op je hoede. Op een gegeven moment had hij het gezien bij de groenvoorziening en vroeg hij om ander werk. Veel banen heeft hij gehad zoals machinemonteur, zwerfvuilophaler, schoonmaker en weer door een WSW (Wet Sociale Werkvoorziening) detachering twee jaar bij de gemeente Kerkrade gewerkt in de groen voorziening. Niemand heeft ooit geweten dat hij niet kon lezen of schrijven. Twee jaar heeft hij bij een klein bedrijf in systeemplafonds gewerkt. Dat was de mooiste tijd van zijn leven. Het was een eenmansbedrijf en de baas was een prima kerel. Hij merkte op dat iets niet in orde was toen bleek dat hij moeite had met meten. Hij vroeg Roger om open kaart met hem te spelen. Dat koste veel moed maar hij deed het wel en het gaf meteen een heel goed gevoel. Eerlijk heeft hij alles verteld. Dat hij niet kon meten, moeite had met rekenen, lezen en schrijven. Rustig heeft zijn baas hem rustig en onder zijn hoede genomen. Het werd een soort leerplaats waar alles duidelijk werd uitgelegd. Heb je een probleem dan gaan we dat oplossen. Samen. Hier heeft hij zoveel geleerd. Er waren praktijkproblemen zoals het omgaan met een rolmaat. Hij wist bijvoorbeeld niet wat decimalen waren, wat meervoud was, laat staan hoe je moet meten in spiegelbeeld. In de systeemplafondwereld moet je dat wel kunnen. Heel wat materiaal heeft hij hierdoor verpest. Het was supermoeilijk maar hij kreeg het wel onder de knie omdat de baas vertrouwen in hem had. Dan doe je nog meer je best en is elk probleem oplosbaar. Er werd tijd genomen om hem iets te leren en daarom lukte het. Dat voelde zo goed. Voor de eerste keer werd hij echt gewaardeerd. In al zijn werkjaren (34 jaar) heeft Roger nergens ooit een schouderklopje gekregen maar hier wel. Dat is een wereld van verschil. Het doet iets met je.
Nu - 15 jaar na dato - hebben hij en zijn toenmalige baas nog steeds contact.
Jammer genoeg ging het eenmansbedrijf, door de invoering van de euro en de daarop volgende economische crisis, ter ziele. Anders was hij er nooit weggegaan. Lezen heeft hij dus alleen nodig gehad bij het werken met systeemplafonds. Bij al zijn andere werkgevers heeft hij zijn laaggeletterdheid geheim weten te houden.
Het op allerlei manieren weten te omzeilen. Daar wordt je goed in. Wilma beaamt dit. Laaggeletterden zijn goede toneelspelers. Maar als je er alert op bent zijn ze te herkennen.
Terugkijkend op de jaren beseft Roger hoe zwaar zijn leven is geweest.
Er zijn tijden geweest dat hij het helemaal niet meer zag zitten. Er zelfs uit wilde stappen…uit wanhoop. Hij heeft interesse in zoveel zaken, had zoveel willen doen in het leven. Maar hij wist niet hoe. Nu staat hij er anders tegenover. Momenteel werkt Roger niet. Hij wil zich er niet meer druk over maken. Genoeg is genoeg. Hij zit in de ziektewet met een dubbele rughernia waaraan hij ook geopereerd is. Lichamelijke schade, een erfenis van het zware werk. De geestelijke littekens zie je niet. Nog steeds is hij bezig met zijn laaggeletterdheid (als taalambassadeur maar hij volgt ook nog steeds een taalcursus) met de oorspronkelijke gestarte groep van de 17 deelnemers zijn nog naar drie mensen over. Tussentijds vallen veel mensen om diverse redenen af. Ze worden geholpen door vier vrijwilligers. Niet alleen werk maar ook een zinvolle dagbesteding is belangrijk Inmiddels gaat het een stuk beter met lezen en schrijven. Hij doet nu wat hij zèlf belangrijk vind zoals het schrijven van een boek… Een titel heeft hij al maar wil hij niet verklappen. Het wordt een autobiografisch boek. Dat wil hij wel kwijt. En het wordt geen uitgetypt boek maar een handgeschreven exemplaar want wat hij nu schrijft is leesbaar, glundert hij.